Biuletyn nr. 4
Standard diagnostyki i leczenia moczenia nocnego przedstawiony na Kongresie EAU, Bruksela, 12-15.04.2000
Grzegorz Paruszkiewicz
Na XV Kongresie Europejskiego Towarzystwa Urologicznego w Brukseli podczas 5 sesji zatytułowanej "Dilemmas in Management" przedstawiono aktualne podejście do diagnostyki i leczenia moczenia nocnego u dzieci. Udział w sesji brali P Hoebeke i J. Vande Walle z Gandawy, R. Nijman z Roterdamu oraz A. Von Gontard z Kolonii.J. Vande Walle (nefrolog dziecięcy) zaproponował następujący schemat postępowania diagnostycznego. Podczas pierwszej wizyty lekarz zbiera dokładny wywiad chorobowy, bada pacjenta, wykonuje lub zleca USG układu moczowego z oceną zalegania moczu w pęcherzu po mikcji i jeżeli jest dostępne badanie urodynamiczne - wykonuje przepływ cewkowy (uroflowmetria) z oceną zalegania moczu w pęcherzu po mikcji (USG). Następnie zleca badanie ogólne moczu oraz kontrolę oddawania moczu w dzień (jak często dziecko oddaje mocz i jaka jest objętość mikcji). Przydatne jest również określenie maksymalnej pojemności pęcherza (pomiar ilości oddanego moczu po wstrzymaniu mikcji) oraz porównanie ilości moczu oddawanego w ciągu dnia do ilości moczu "nocnego" (pomiar moczu oddanego podczas wysadzenia dziecka w nocy i pierwszej porannej porcji moczu).
Podczas drugiej wizyty lekarz analizuje wyniki wykonanych badań i obserwacji, ewentualnie powtarza badania przepływu cewkowego i proponuje leczenie.
Wybór metody terapii zależy od stwierdzonej przyczyny moczenia nocnego. Jeżeli z przeprowadzonej diagnostyki wynika, że przyczyną moczenia jest nocna poliuria, a pojemność pęcherza moczowego jest prawidłowa, leczeniem z wyboru będzie desmopresyna (Adiuretin, Minirin). Natomiast jeżeli moczenie nocne jest spowodowane zmniejszoną pojemnością pęcherza lub moczeniu nocnemu towarzyszą objawy w ciągu dnia (naglące parcia, częstomocz, moczenie dzienne) stosuje się leki regulujące czynność pęcherza moczowego np. oksybutynina (Ditropan, Driptane), tolterodyna (Detrusitol). Dlatego tak bardzo pomocne w ustalaniu wskazali do leczenia jest wykonanie kontroli oddawania moczu.
Należy również pamiętać o leczeniu zaparć, które często współistnieją u dzieci z zaburzeniami oddawania moczu.
P. Hoebeke przypomniał o możliwości wystąpienia poważnych powikłań u dzieci z moczeniem nocnym leczonych Imipraminą. Ze względu na efekt kardiotoksyczny (zaburzenia przewodnictwa - wydłużenie odcinka QT) przed podaniem leku powinno się u dzieci wykonywać badanie EKG. Od 1962 roku opisano 44 przypadki powikłań śmiertelnych w wyniku stosowania Imipraminy.
Von Gontard (psychiatra dziecięcy) zwrócił uwagę na konieczność różnicowania pacjentów z moczeniem nocnym na moczenie pierwotne, wtórne (minimum 6 miesięcy przerwy w moczeniu) i moczenie nocne współistniejące z moczeniem dziennym. U dzieci z moczeniem dziennym i nocnym oraz z moczeniem nocnym wtórnym częściej stwierdza się problemy emocjonalne. Niekorzystny wpływ utrzymującego się moczenia nocnego na rozwój emocjonalny dziecka, pogarsza samoocenę. 70 procent jedenastoletnich dzieci z moczeniem nocnym stwierdza, że jest to dla nich problem bardzo stresujący. A. Von Gontard w leczeniu izolowanego moczenia nocnego preferuje stosowanie urządzeń alarmowych wybudzających dziecko w trakcie epizodu moczenia lub w przypadku braku oczekiwanej poprawy dodatkowo zaleca desmopresynę.
Lekarze biorący udział w dyskusji byli zgodni, że moczenia nocnego nie należy bagatelizować. Konieczna jest wczesna diagnostyka i odpowiednio dla każdego dziecka dostosowana metoda leczenia. W żadnym razie nie powinno się przyjmować postawy wyczekującej i biernego oczekiwania, aż dziecko samo "wyrośnie" z moczenia.