Biuletyn nr. 5

Moczenie nocne u dzieci - problem, który można rozwiązać

Kelm Hjalmks

Z ostatnich badań epidemiologicznych wynika, że między 6 a 7 rokiem życia moczenie nocne występuje u 5 do 10 dzieci; częściej dotyczy chłopców. Moczenie nocne stwierdza się u 0,5% osób dorosłych. Jest to najczęstszy - po schorzeniach alergicznych - przewlekły problem zdrowotny u dzieci.

Moczenie nocne jest nadal postrzegane jako wstydliwa przypadłość i z tego względu utrzymuje się je w tajemnicy. Nie jest to jednak powód do wstydu. Moczenie nocne jest spowodowane opóźnieniem w dojrzewaniu mechanizmów odpowiedzialnych za przespanie całej nocy w suchym łóżku. W większości przypadków to opóźnienie ma charakter wrodzony. Poza nielicznymi wyjątkami, moczenie nocne nie jest związane z czynnikami psychospołecznymi. Natomiast może u dziecka wywoływać problemy psychospołeczne objawiające się zwłaszcza pogorszeniem samooceny.

Typowym dzieckiem z moczeniem nocnym jest mały chłopiec, któremu podczas snu przytrafia się coś niemiłego; dziecko nie bardzo wie dlaczego tak się dzieje i co najgorsze nie może sobie z tym samo poradzić. Jego samoocena ulega stopniowemu pogorszeniu, uważa siebie za kogoś gorszego od rówieśników. Taka sytuacja pojawia się w wieku, gdy prawidłowa samoocena jest wyjątkowo ważna dla dalszego optymalnego rozwoju osobowości dziecka. Biorąc pod uwagę wyżej przedstawione konsekwencje moczenia nocnego dobrą wiadomością jest to, że w wyniku zastosowania odpowiedniego leczenia moczenia samoocena dziecka wraca do normy.

Mimo, że obecnie dostępne są skuteczne metody terapii moczenia nocnego, to wiele rodzin nadal nie zgłasza problemu moczenia nocnego z powodu nieuzasadnionego poczucia wstydu i winy. Część rodziców szukających pomocy medycznej, może trafić na lekarza, reprezentującego pogląd, że moczenie nocne jest marginalnym problemem, nie wymagającym poświęcenia większej uwagi i tym bardziej leczenia. Wyniki ostatnich badań sugerujące niedobór hormonu antydiuretycznego podczas snu u dzieci z moczeniem nocnym (Norgaard i in., 1985) przyczyniły się do postępu w tej dziedzinie i spowodowały wzrost zainteresowania problemem moczenia. Lekarze uświadomili sobie konieczność leczenia moczenia nocnego u dziecka sześcio- siedmioletniego, które chce się budzić rano w suchym łóżku.

Moczenie nocne jest obecnie traktowane jako schorzenie będące kombinacją następujących czynników etiologicznych:

• nocna poliuria,
• zmniejszona pojemność pęcherza,
• niemożność obudzenia się w odpowiedzi na bodźce płynące z przepełnionego pęcherza.

Wychodząc z takiego założenia odnośnie przyczyn moczenia nocnego leczenie opiera się na dwóch solidnych podstawach:

• alarm mający na celu ułatwienie obudzenia i
• desmopresyną zmniejszająca ilość wydzielanego moczu przez nerki.

Desmopresyna (Minirin, Adiuretin, DDAVP) jest syntetycznym analogiem endogennego hormonu antydiuretycznego. Będąc lekiem skutecznym, jednocześnie wykazuje brak poważnych objawów ubocznych.

Stosowanie alarmu może być leczeniem z wyboru w sytuacji, gdy można liczyć na pomoc rodziców i ich zaangażowanie w proces leczenia dziecka - zwłaszcza w pierwszych tygodniach terapii. Stosując alarm, można się spodziewać, że u 50% dzieci ustąpi moczenie nocne. Jednak nie we wszystkich sytuacjach można stosować alarm (między innymi z przyczyn socjalnych). Pacjenci powyżej 17 roku życia nie akceptują tej metody leczenia. Natomiast prawie wszyscy dorośli wykazują bardzo dobrą odpowiedź na leczenie desmopresyną.

U dzieci desmopresyna jest stosowana w przypadku, gdy terapia alarmem nie przynosi efektu, albo w sytuacji gdy alarm nie jest akceptowany przez rodzinę i wtedy DDAVP staje się lekiem z wyboru. Przez wiele lat desmopresyna była stosowana doraźnie w terapii krótkotrwałej. Korzystny efekt leczenia długotrwałego był badany w Szwecji na 242 pacjentach z moczeniem nocnym w wieku od 6 do 12 lat. Pacjenci otrzymywali desmopresynę w postaci aerozolu podawanego do nosa przez okres jednego roku. Jednym z interesujących wyników było to, że u co najmniej 61 spośród 242 dzieci moczenie nocne ustąpiło w trakcie pierwszych 6 miesięcy leczenia. Jest to o wiele większa liczba dzieci w porównaniu do odsetka pacjentów, u których dochodzi do spontanicznego ustąpienia moczenia nocnego.

Może więc istnieć taka ewentualność - chociaż brakuje pewnych dowodów - że desmopresyna stosowana w długotrwałej kuracji prowadzi podobnie jak alarm do ustąpienia moczenia nocnego. Tak więc rada dla rodziców moczącego dziecka, a także dla osób dorosłych obarczonych tym problemem, aby szukać pomocy i leczenia u lekarza. A rada dla personelu medycznego: aby leczyć moczenie nocne, gdy pacjent chce mieć suche noce.