Biuletyn nr. 6

Ciężarki dopochwowe - jedna z metod leczenia zachowawczego wysilłowego nietrzymania moczu u kobiet - nareszcie w Polsce

Danuta Gidian

Skuteczne leczenie zachowawcze nietrzymania moczu z przyczyn zwieraczowych jest dostępne dla niewielkiej grupy kobiet w Polsce. Ośrodków oferujących biofeedback i elektrostymulacje jest ciągle niewiele. Leczenie w nich wymaga regularnych wizyt i często jest niemożliwe z powodu kosztów i odległości jakie trzeba pokonać. Również niewielu lekarzy uczy prawidłowego, dowolnego skurczu mięśni dna miednicy. Najbardziej popularna jest słowna instrukcja o konieczności wykonywania "ćwiczeń". Tylko około 30% kobiet po takiej instrukcji jest w stanie wykonać prawidłowy skurcz. Przy czym nie znaczy to, że jest on dostatecznie silny i długi. 30% kobiet nie nauczy się nigdy. Najczęściej przy próbie skurczu uruchamiana jest tłocznia brzuszna i wtedy ćwiczenia są stratą czasu.

Ciężarki dopochwowe są jedną z metod leczenia zachowawczego wysiłkowego nietrzymania moczu. Po raz pierwszy zaprezentował ją S. Plevnik w 1985r. Leczenie odbywa się w domu, wymaga poświęcenia 15-20 minut dziennie (można dłużej). Zasada działania opiera się na czuciowym feedbacku. Kobieta, czując wysuwający się z pochwy ciężarek, kurczy mięśnie dna miednicy w celu jego utrzymania i w ten sposób je wzmacnia. Największą przeszkodą wleczeniu zachowawczym za pomocą samych ćwiczeń mięśni dna miednicy jest uruchamianie tłoczni brzusznej. W przypadku stosowania ciężarków tłocznia brzuszna zmusza do silniejszego kurczenia tych mięśni, w celu utrzymania stożka w pochwie.

Na świecie dostępne są ciężarki w różnych formach. Może to być zestaw pięciu plastikowych stożków o średnicy 2 cm, wypełnionych metalem i o zróżnicowanej wadze od 20 do 70 gramów, albo zestawy 3 stożków o wadze 20-45 gramów i 57-80 gramów. Wszystkie zakończone są nylonową nitką umożliwiającą łatwe usunięcie z pochwy. Są również stożki o średnicy 2 cm, rozkręcane, do których stopniowo, w miarę postępów w ćwiczeniach wkłada się metalowe wypełnienie o coraz większej wadze od 20 do 70 gramów. Bywają zestawy dwóch stożków o zróżnicowanej średnicy, rozkręcanych. W tym przypadku ćwiczenia rozpoczyna się ze stożkiem o większej średnicy. W krajach skandynawskich są również ciężarki o kształcie kulistym o średnicy 28 mm i wadze 50 i 65 gramów, oraz średnicy 32 mm i wadze 80 i 100 gramów. Ostatnio ukazał się artykuł T. Arvonena i wsp. na temat większej skuteczności ćwiczeń z ciężarkami kulistymi w porównaniu z ćwiczeniami bez ciężarków.

Ćwiczenia rozpoczyna się od ciężarka, który kobieta jest w stanie utrzymać w pochwie w czasie chodzenia przez 1 minutę. Oznacza to, że nie zawsze będzie to ciężarek najlżejszy. Z nim wykonuje normalne, codzienne czynności przez 15-20 minut dziennie. W przypadku wypadnięcia należy ciężarek ponownie wprowadzić do pochwy. W dniu, w którym przez 15 minut ciężarek nie wysuwa się, należy rozpocząć dodatkowe ćwiczenia polegające na kaszlu, szybkim chodzeniu, wchodzeniu i schodzeniu po schodach. Dopiero wtedy, gdy przy testach prowokacyjnych ciężarek utrzymuje się w pochwie można zmienić go na cięższy itd. Po zakończeniu programu, w celu utrzymania pozytywnych wyników, należy ćwiczyć z najcięższym ciężarkiem 3 dni w tygodniu.

Koniecznym warunkiem przy stosowaniu tej metody jest zachowane czucie wysuwania się ciężarka z pochwy. U kobiet z bardzo szeroką pochwą i z bardzo słabymi mięśniami dna miednicy to czucie jest znacznie osłabione i nawet najlżejszy ciężarek szybko wypada z pochwy. Kobiety te w zasadzie nie nadają się do tego typu terapii, ale można u nich rozpocząć leczenie od elektrostymulacji i po uzyskaniu poprawy w czuciu rozpocząć leczenie ciężarkami superlekkimi (5 gram) w stożku o większej średnicy.

W przypadku bardzo wąskiej pochwy należy stosować ciężarki superciężkie (80 gramów).

Jedynie kobiety, u których ciężarek w pozycji stojącej nie przemieszcza się, nie kwalifikują się do tego typu leczenia.

Powyższa metoda znacząco zmniejsza epizody nietrzymania moczu. Stosowana na początku wystąpienia objawów pozwala na całkowite wyleczenie. Może być również stosowana w celu po prawienia siły skurczu mięśni dna miednicy po porodzie. Ponadto poprawia satysfakcję w czasie współżycia płciowego. Dodatkowo ciężarki dopochwowe mogą być również stosowane w leczeniu nietrzymania moczu z parcia.

Metody tej nie należy stosować przy infekcji pochwy, raku szyjki macicy, w czasie miesiączki, ciąży, przez pierwszych 6 tygodni po porodzie i po zabiegach w obrębie miednicy malej, oraz przy dużym obniżeniu narządu rodnego i u kobiet stosujących pessaria.

Z tego co wiem, w Polsce dostępne są obecnie dwa zestawy do ćwiczeń mięśni dna miednicy. Oba zestawy uzupełniają się. Jeden oferuje ciężarek superlekki, drugi superciężki.